Jérôme De Falloise: De verhaallijn van Paying for it had al een behoorlijke weg afgelegd. We werkten in het conservatorium van Luik rond de vele vormen die prostitutie kan aannemen. De ontmoeting met Sonia bracht een schokgolf teweeg. Onze ideeën werden aan diggelen geslagen. Een gedroomde gelegenheid voor een acteursploeg die tot de vaststelling komt dat haar eigen vooroordelen of onwetendheid – hoewel de ploeg zich al een tijdje aan het inlezen was over het thema – een belemmering vormden. Dankzij de ontmoeting met Sonia hebben we het over een andere boeg gegooid. We zijn op pad gegaan en hebben tal van interviews afgenomen, niet alleen met sekswerkers, maar ook met andere professionals die in aanraking komen met prostitutie: de zedenbrigade, sociaal werkers, militanten uit verenigingen, cliënten… We hebben onze voorstelling, die vrij stigmatiserend was, volledig moeten bijstellen.

Sonia Verstappen: Gedurende 36 jaar ben ik raamprostituee geweest in het Noordkwartier (Brussel). Ongeveer 25 jaar geleden werd ik militante, na een ontmoeting met Grisélidis Réal, een grote Zwitserse schrijfster en prostituee. Voor ik haar ontmoette, besefte ik dat ik in de ogen van de maatschappij niet zo’n goed mens was. Daar gaf ik niet al te veel om, maar zij heeft zich nooit weggestoken. Grisélidis Réal zegt overigens: “Prostitutie is een kunst, een vorm van humanisme, een wetenschap.” Ze heeft ervoor gezorgd dat ik me niet hoef te schamen om hoer te zijn. Ik werd militante, want ik had gemerkt dat dat woord hier nagenoeg niet bestond. De mensen zijn sterk geconditioneerd door het joods-christelijke gedachtegoed, door de christelijke moraal die het vrouwenlichaam als heilig beschouwt. Voor de samenleving is het not done om te vrijen met onbekenden, zonder verlangen of liefde. Dat idee wilde ik bestrijden, net zoals het stigma rond prostitutie. Want op een prostituee wordt altijd neergekeken, ook als ze haar beroep niet meer uitoefent. Ze is gebrandmerkt. Ze doet niemand kwaad, maar zij doet de maatschappij barsten en de samenleving moet haar dan ook wegzetten als delinquente. Zij maakt brandhout van het geloof dat geluk enkel kan gevonden worden in het huwelijk en in de (echte) liefde. Men vergeet gemakkelijk dat veel vrouwen geen liefde of verlangen nodig hebben om seks te hebben. En men vergeet al evenzeer dat er mannen zijn (ik weet dat het niet politiek correct is om het voor hen op te nemen; dat is dan maar zo, maar na 36 jaar beroepservaring a rato van een tiental mannen per dag weet ik hoe ze in elkaar zitten) die op ons afkomen en aan wie wij immens veel diensten bewijzen. Het zijn lang niet allemaal beulen, integendeel, ze zijn vaak lief.  In haar boek King Kong Théorie  schrijft Virginie Despentes: “In de prostitutie heb ik geleerd om mannen meer te waarderen, want ze zijn nooit zo lief als wanneer ze bij een hoer zijn.” Omdat ze vragende partij zijn. Een hoer bezoeken is voor een man hetzelfde als langsgaan bij de psycholoog. Ze kunnen er hun hart luchten. Wij zijn sociaal werkers en verwerken nog sperma op de koop toe.

Voor veel mannen is seksualiteit niet meer dan een voorwendsel om een relatie te hebben, in dit geval uiteraard mogelijk gemaakt door seks. En het is een relatie waarin ze echt zichzelf kunnen zijn. Lacan schreef reeds: “Geld bevrijdt ons van het juk van de erkenning”. Mannen weten dus dat ze bij een hoer niet veroordeeld zullen worden. Ze weten dat ze aanvaard zullen worden zoals ze zijn: lelijk, dom, met erectieproblemen,… dat is allemaal niet erg. Ze mogen allemaal komen.

Bij de hoeren vinden mannen vrijheid. In de maatschappij moeten vrouwen een rol vervullen die ze wellicht niet prettig vinden: hoofd van de huishouding, de perfecte vrouw op alle vlakken. Maar ook mannen hebben een rol die hen soms beklemt. Ik spreek vaak op scholen en universiteiten, waar jonge vrouwen mij soms vragen: “Wat zou u willen zeggen over onze mannen?” Dan antwoord ik: “Uw mannen zijn kwetsbaar. Wanneer ze bij mij aankomen zijn het macho’s, maar als ze in mijn zetel zitten, zijn het plots kleuters van drie jaar.”

Jérôme De Falloise: Het Théâtre National staat aan de rand van de Alhambrawijk, historisch gezien de plek waar de Brusselse prostitutie welig tiert. Deze ligging was een van de inspiratiebronnen voor de voorstelling. De Alhambrawijk ligt pal tussen de KVS en het Théâtre National. De leden van Collectief La Brute die het werk mee ondersteunen (Raven Ruell, Wim Lots, Anne-Sophie Sterck, Nicolas Marty en Catherine Hance) werken veel voor deze instellingen. Je kunt moeilijk doen alsof je de sekswerkers ter plaatse niet ziet. ’s Avonds zie je dat er in de Lakensestraat een andere stad opdoemt. Elke avond komt het publiek toe in deze theaterzalen en moet het misschien sneller gaan lopen om de confrontatie te vermijden. Vóór de aanvang van de voorstelling moeten de mensen voorbij deze vrouwen lopen zonder ze te willen zien. Tijdens de voorstelling werken de sekswerk(st)ers bijna letterlijk tegen de muren waartussen de voorstelling plaatsvindt. We vonden het geen slecht idee om die muren te slopen en het woord aan deze sekswerk(st)ers te geven of hun woorden te laten weerklinken op het podium van de wijk waar zij aan het werk zijn. We koesteren ook de wens (maar we zijn nog volop op deze plannen aan het broeden) om te proberen deze mensen zichtbaar te maken tijdens de voorstellingen. We staan in contact met de wijkverenigingen om dit project van de grond te krijgen en tot een goed einde te brengen. Er blijft wel een risico aan verbonden: deze mensen willen niet voor het voetlicht treden, omdat zij in de illegaliteit leven. En om terug te komen op de rol van de militant: actief opkomen voor de rechten van de sekswerk(st)ers betekent ook bescherming afdwingen voor prostituees die niet gekozen hebben voor dit beroep.

Sonia Verstappen: En het betekent ook dat je meer middelen moet geven aan diegenen die er willen uitstappen, want jammer genoeg blijf je het stigma meedragen, ook als je ermee wilt stoppen. Voor sommigen is het echt een stempel van schande. Je voelt je niet geïntegreerd in de maatschappij. Daarom vinden vele sekswerk(st)ers nooit hun plaats in onze samenleving.

Woorden opgetekend door Sophie Dupavé
Op 23 mei 2019