In volledige harmonie met hun omgeving
La Mémoire des arbres / Fabrice Murgia, Dominique Pauwels / interview, part I
The Memory of Trees is het derde deel van een voorstellingenreeks die begon met Ghost Road, gevolgd door Children of nowhere. Wat zijn de thematische en vormelijke uitgangspunten?
Fabrice Murgia: Dit is dus het derde deel van een reeks voorstellingen – het definitieve aantal staat nog niet vast – die we samen de Ghost Road-cyclus noemen. Voor elk van de stukken is het de bedoeling dat we naar ergens in de wereld reizen en de mensen ontmoeten die er leven, met als onderliggende vraag waarom ze op die plek wonen en waarom ze er willen blijven. Want het zijn allemaal heel speciale plaatsen.
Eerst hebben we gewerkt op spooksteden in de Verenigde Staten en hebben we mensen ontmoet die vlakbij de oude, in onbruik geraakte Route 66 wonen, in volledige harmonie met hun omgeving, als waren ze zelf ontroerende afspiegelingen van de teloorgang van de Amerikaanse Droom. Daarna hebben we ons verdiept in een politiek gevoeliger onderwerp: in de Chileense Atacama-woestijn zijn we naar de stad Chacabuco gereisd. Daar is een oude salpetermijn waar ze onder Pinochet een concentratiekamp maakten. We hebben er vroegere inwoners van de stad ontmoet die daarna gevangengezet zijn in de huizen waar ze ooit zelf leefden. Op de achtergrond stellen we hier de vraag naar de menselijke veerkracht en het terugkeren naar plekken met een bijzondere betekenis.
Dit keer is ons onderwerp totaal verschillend: we hebben het over het bestaan van een gesloten stad. Tot op de dag van vandaag zijn er in Rusland geheime plekken die men ‘gesloten steden’ noemt – er zijn er trouwens ook in de VS. Het zijn rechtstreekse uitlopers van de Koude Oorlog. De meeste van die steden zijn militair-industriële complexen. Ze zijn afgesloten van de buitenwereld om redenen van militaire geheimhouding, vaak in verband met atoomwapens.
We reisden naar het zuiden van het Oeralgebergte, naar de omgeving van Ozjorsk, een stad met iets minder dan 100.000 inwoners. Die stad is nog altijd gesloten door de nabijheid van de Majaksite, die tijdens de Koude Oorlog een van de belangrijkste plutoniumproductiecentra was. Ook vandaag is dit nog altijd een belangrijke fabriek waarin zowel burgerlijk als militair nucleair afval behandeld wordt. De inwoners mogen de stad verlaten, maar ze blijven er uit patriottische overtuiging. Wij mochten de stad zelf niet binnen, maar we hebben wel een aantal inwoners ontmoet en dat was echt boeiend.
Dit project gaat over mysteries en geheimen, maar ook over een geheim binnen het geheim. In deze stad is namelijk in 1957 een van de drie zwaarste kernrampen ter wereld gebeurd – na Tsjernobyl en Fukushima. Men noemt dit de Kysjtym-ramp, naar de naam van de enige bekende stad in de buurt, want de Sovjets hebben het voorval geheimgehouden. In deze stad hebben de mensen een beter leven dan in de meeste andere Russische steden. Ze beschikken over meer materiële middelen en er zijn ook meer producten, er is meer rijkdom, meer verstrooiing… Maar ze sterven heel jong, alsof ze in een vergiftigd paradijs leven.
Dit is echt een geheimzinnige plek – voor ons, natuurlijk, maar ook voor de mensen die rondom de stad wonen en die niets afweten van wat erin gebeurt. Ze waren absoluut niet op de hoogte van de gebeurtenissen van 1957, die voor hen nochtans een enorm effect hadden, zowel op hun gezondheid als op hun leven in het algemeen, en dat verschillende generaties lang. Die mensen wonen als het ware in de ‘voorsteden’ van de gesloten stad, vlakbij maar er volledig buiten. Het zijn boeren uit de Zuid-Oeral wiens levensomstandigheden al moeilijk en hard zijn. Bovendien moeten ze opboksen tegen een gebrek aan erkenning en schaarse vergoedingen vanwege de staat voor de onomkeerbare schade die ze geleden hebben door de radioactieve neerslag na de ramp.
Woorden opgetekend door Cécile Michel
Op 8 mei 2019
La Mémoire des arbres / Fabrice Murgia, Dominique Pauwels / interview
