Ik werd geboren in de gesloten stad Oziorsk, een geheime stad die is verbonden aan het kerncomplex Majak. Wie daar woonde, groeide op met de gedachte dat wij het Russische kernschild hadden ontworpen en zo voor wereldvrede hadden gezorgd.

Mijn grootmoeder stierf zeven jaar voor mijn geboorte aan kanker. Ze had als ingenieur gewerkt in het kerncomplex. Ik had een normale kindertijd tot ook mijn vader ziek werd. Ik was toen twaalf jaar oud. Hij kreeg maagkanker. Gezien de ernst van deze ziekte moest hij worden behandeld in Moskou. Daar verwijderden ze delen van zijn organen en kreeg hij een stoma die zijn uitwerpselen opving. Ik herinner me nog steeds die doordringende geur. We hadden geen wasmachine. Mijn moeder moest de bevuilde doeken koken. Maar we moesten onze mond houden. Het was namelijk ten strengste verboden om te spreken over dierbaren die leden aan kanker. Mijn vader was ziek, maar het was alles behalve  kanker.

In de Sovjettijd was kernenergie een staatsgeheim. De slachtoffers werden beschouwd als colletaral damage van de Koude Oorlog tegen de Verenigde Staten en het Westen. De slachtoffers van de oorlog telden niet. De hogere belangen van de staat kwamen op de eerste plaats. Alles bleef geheim. De bewoners wisten niet wat plutonium of kernafval was, noch in de gesloten stad noch in de omringende dorpen. Mijn vader stierf in 1985, op 48-jarige leeftijd. Hij heeft nooit geweten dat hij het leven liet omdat hij als vrijwilliger had deelgenomen aan de schoonmaak van de besmette gebieden. Op zijn getuigschrift van arbeidsongeschiktheid staat er louter ‘veelvoorkomende ziekte‘ vermeld. Zo ging het nu eenmaal in de Sovjettijd. Een sterke staat vereiste geheimhouding.

In post-Sovjet-Rusland gaat het er anders aan toe. De Koude Oorlog ligt achter ons. In de Majak-fabriek produceert een militaire groep nog steeds plutonium, maar de geheimhouding dient een ander doel. Er wordt niets onthuld aan de buitenwereld. Het aantal slachtoffers en de ernst van hun ziekte worden geheim gehouden. Het is de bedoeling om een wereldcentrum voor de herverwerking van kernafval uit te bouwen in de regio, maar zonder dat het imago van de Russische kernindustrie hoeft te lijden onder het roemloze verleden. Eigenlijk heeft de geheimhouding ons nog steeds in haar greep, maar nu draait alles om business en niet om de Koude Oorlog.

— Interview door Cécile Michel op 21 juni 2019

Nadezda Kutepova is dramaturgie-assistente voor La Mémoire des arbres van Fabrice Murgia en Dominique Pauwels.

Nadedda Kutepova werd geboren in 1972 in de oblast Oziorsk in Tsjeljabinsk, Rusland. In 2000 richtte ze de organisatie ‘Planeta Nadezhd‘ (Planeet van de hoop) op. Deze organisatie zet zich in voor de gezondheid van zwangere vrouwen in besmette gebieden rondom de gesloten stad. Haar werk bestaat er voornamelijk uit om slachtoffers van de kernindustrie van de Russische Federatie te vertegenwoordigen als advocate en dit in alle fases van de procedure, tot aan het Europese Hof voor de Rechten van de Mens in Straatsburg. In juni 2014, was ‘Planeta Nadezhd‘ een van de 68 Russische verenigingen op de lijst van ‘buitenlandse agenten‘.